දේවානම්පියතිස්ස රජ දවස මිහිඳු හිමියන්ගේ සම්ප්‍රාප්තියෙන් මෙරට බුදුදහම පෝෂණය වූ අතර ථෙරවාදී බුදු සමයේ කේන්ද්‍රස්ථානය ලෙස මහා විහාරයත් ප්‍රථම ස්ථූපය වශයෙන් ථූපාරාමයත් ඉදිවීම සිදුකෙරිණි. මීට අමතරව බෞද්ධ සංස්කෘතියේ විවිධ අංශවල පුජිවනයක්ද සිදුවූ වග මීට ඉහත ලිපියෙන් දැක්විණි.  දේවානම්පියතිස්ස රජතුමාට සහෝදරයන් 09ක් සිටි බව කියැවේ. රජුගේ මරණින් පසු රජකමට පත්වූයේ සහෝදර උත්තිය කුමරුය. (ක්‍රි. පූ. 267-257) උත්තිය රජු සමයේ මිහිඳු මාහිමිපාණන් සහ සංඝමිත්තා මෙහෙණින් වහන්සේගේ අභාවයෙන් සිදුවී තිබේ. උත්තිය රජුගෙන් පසු තම සහෝදර මහා සිව කුමරු රජ වූයේය. (ක්‍රි. පූ. 257-247) මෙතුමා විසින් නගරංගන නමින් විහාරයක් කැරවූ වග පැවසේ. මහා සිව රජුගේ ඇවෑමෙන් පසු අනෙක් සහෝදරයා වූ සුරතිස්ස කුමරු (ක්‍රි. පූ. 247-237) රජකමට පත්වූයේය. අනතුරුව සුරතිස්ස රජුගේ රාජ්‍ය පාලනය කෙළවර වූයේ අස්නැවියන් පුත් දෙදෙනකු විසින් රාජ්‍ය පැහැර ගැනීම නිසාය. සේන සහ ගුත්තික යනුවෙන් හඳුන්වන මොවුන් දකුණු ඉන්දියාවෙන් පැමිණි ද්‍රවිඩයන් ලෙස මහාවංශය හඳුන්වයි. මොවුන්ගේ සේවා කාලයේදී (37 215 වරට කුරින් පිහිටි මතු ඔයේ ජල බැස්ම වෙනස් කර නුව...

  පණ්ඩුකාභය රජතුමාගේ රාජ්‍ය පාලන කාල සීමාව වර්ෂ 70ක් වූ අතර, (ක්‍රි. පූ. 377-309) වර්ෂ 17ක් පමණ රට අරාජිකව පැවතියේය. මීට ඉහත කළ විස්තර පරිදි සියලු ගම්වල මායිම් ලකුණු කිරිම, අනුරාධ ග්‍රාමය ලංකාවේ අගනුවර බවට පත්වීම සිදුවූයේ මෙතුමාගේ කාලයේදීය. නගර පාලනයට අදාළ නීති, ප්‍රදේශ පාලන ක්‍රම, සෞඛ්‍ය, වාරිමාර්ග ක්‍රම, රාජ්‍ය පාලනයට පහසුවන පරිදි නිලතල තනතුරු ඇතිකිරීම් මෙතුමාගේ පාලන කාලයේදී ප්‍රථම වරට සිදුවිය. පණ්ඩුකාභය රජුගෙන් පසු රජ වූයේ තම පුත් මුටසීව කුමාරයාය. මුටසීව රජු පිළිබඳව වංශකතාවලින් වැඩි විස්තරයක් ගෙතී නැති වග පෙනේ. මෙතුමා විසින් අනුරාධපුර මහමෙව්නා උයන කරවූ වග කියැවේ. මුටසීවට පුතුන් දසදෙනකු හා දියණියන් දෙදෙනකු සිටියේය. මරණින් පසු 2 වන පුත් තිස්ස කුමරු රජු තනතුරට පත්වුයේය.  අයියා සිටියදී මල්ලීට රජකම ලැබුණේ ඔහු වඩාත් බුද්ධිමත්, අපක්ෂපාතී, නිහතමානී, කාර්යක්ෂම අයකු වීම නිසාය. තිස්ස කුමරු අභිෂේක ලැබූ කාලයේදී අභූත වස්තු තුනක් පහළ විය. ලතා යෂ්ටි, කුසුම යෂ්ටි, ශකුණ යෂ්ටි යනුවෙන් ඒවා හැඳින්වෙයි. එසේම මුතු මැණික්, වර්ගද පහළ වූ වග කියැවේ. කැඩුණ, බිඳුණ නැව්වල වටිනා දේවල් වෙරළට ගසා ඒම, ...

  ධාතුසේන රජතුමා මෞර්යය වංශ පෙළපතින් පැවත ආ ලක් ඉතිහාසයේ නොමැකෙන සේවයක් කළ උදාර රජකු ලෙසට අටුවා ටීකා අවශ්‍ය නොවේ. මෙතුමාගේ (මාමා) මෑණියන්ගේ සහෝදරයකු අනුරාධපුර දීඝසන්ද පිරිවෙණේ පැවිදිව වාසය කෙළෙන් ළමා වියේදී තමාද පැවිදි බවට පත් වූ වගක් මහාවංශයෙන් එළිදැක්වේ. උතුරුකර ඇතැම් ද්‍රවිඩ පිරිස් සිය බලය ව්‍යාප්ත කරමින් සිටියදී ධාතුසේන හිමිට හිතවත්ව සිටි සිංහලුන්ටද ඔවුන්ගෙන් හිරිහැර කරදර සිදුවීම නිසා සිංහලයන්ගේ රැකවරණය පතා සිවුරු හැර ද්‍රවිඩයන්ට විරුද්ධව කටයුතු කළ බව සඳහන්වේ. මෙතුමා රෝහණ දේශයේ හා මලය කඳුකරයේ සැගවී සිටි මහා සංඝයා වහන්සේස්ලාගේ සහයෝගය ද ලබා සිංහලුන් ඒකරාශි කර රට නිදහස් කර ගැනීමේ උතුම් උත්සාහයේ යෙදුණි. තම සහෝදර සීලාතිස්ස බෝධි කුමාරයාගේ නොඅඩු සහයෝගයද මේ සඳහා ලැබිණි. අනතුරුව රාජ වර්ෂ 455 දී තම ප්‍රතිවාදීන් පරාජය කර ධාතුසේන කුමරු රජකමට පත් වූයේය. සිංහල දේශය පරසතුරන්ගෙන් මුදවාගත් ශ්‍රේෂ්ඨ වීරයකු ලෙස ධාතුසේන රජු ජනතාවගෙන් සම්මාන ලබමින් උපායශීලී ධාර්මික රජකු ලෙසින් පාලනයෙහි ප්‍රකට වූයේය. රට එක්සේසත් කිරීමෙන් පසු පාලන ක්‍රියාවලිය නිසි පරිදි දියත් කළ මෙතුමා පෙර සිරිතට අනුව ද්‍රවිඩයන්...

  දීඝගාමිණී සහ චිත්‍රා කුමරියට දාව උපන් පණ්ඩුකාභය කුමරු තෙවරක්ම ළමා වියේදී මරණීය තර්ජනයන්ට ලක්වූ අවස්ථා ඉහතින් සඳහන් කෙරිණි. චිත්‍රා කුමරියගේ ජන්ම පත්‍රයට අනුව ඇයට පිරිමි දරුවකු ලැබුණහොත් ඔහු තම මාමාවරුන් (චිත්‍රාගේ සහෝදරයන්) මරා දමනු ඇතැයි ජ්‍යොතිෂඥයෝ ප්‍රකාශ කළහ. එකී ප්‍රකාශයන් මත  චිත්‍රා නැගණිය මෙන්ම තම බෑනාද චිත්‍රාගේ පුතා) මාමාවරුන් විසින් විනාශ කිරීමට ගත් ප්‍රයත්නයන් නිෂ්ඵල වූයේය. පණ්ඩුකාභය කුමරුට ශිල්ප ශාස්ත්‍රය ලබාදුන් පණ්ඩුල බ්‍රාහ්මණයාගේ උපදෙස් හා ආධාරය මත තම ප්‍රතිවාදී මාමාවරුගෙන් බේරීමට හැකි වූයේ මුලින් සඳහන් කළ පරිදි විශේෂයෙන් පණ්ඩුකාභය කුමරුගේ උපන් කේන්ද්‍රයේ ඇති බල සම්පන්නකම නිසා විය හැකිය.  මාමාවරුන්ගේ මරණ තර්ජනයන්ගෙන් ගැලවී තරුණ වියට එළඹුණු  පණ්ඩුකාභය කුමරු ගිරිකණ්ඩ සිව නමැති මාමා කෙනකුගේ (චිත්‍රා කුමරියගේ සහෝදරයෙකු) දියණියක වූ ස්වර්ණපාලියව කරකාර කමට පැහැර ගනු ලැබීය. ගිරිකණ්ඩ සිව පිරිසක් සමග කුඹුරක ගොයම් කපමින් සිටියදී ඔවුන්ට දිවා ආහාරය රැගෙන යමින් සිටි ස්වර්ණපාලි කුමරිය හමුවී ඇයගේ තතු විචාරා පැහැර ගැනීම සිදුවිය. මේ බව ස්වර්ණපාලි කුමරියගේ පිරිව...

  ලංකා ඉතිහාසයේ ප්‍රථම සිංහල රජු ලෙස සැලකෙන්නේ වසර 38 ක් රාජ්‍ය පාලනය කළ විජය රජතුමාය. ඉන්දියාවේ ලාල රට රජ කරවූ සිංහබාහු විජයගේ පියාණන් විය. විජයගෙන් පසු රාජ්‍ය පාලනයට තම සොහොයුරු සුමිත්ත කුමරුගේ මද්දුම පුත්වූ පඬුවස්දෙව් කුමරා ලංකාවට පැමිණියේය. ඒ තවත් කුමාරවරු 35 ක් සමගය. ඒ වන විට උපතිස්ස නමින් වූ අමාත්‍යවරයකු තාවකාලිකව රාජ්‍ය විචාරමින් සිටියේය. පඬුවස්දෙව් කුමරු ක්‍රි. පූ. 504 දී පඬුවස් නුවර රජකම් කළද තමාට ක්ෂත්‍රිය වංශික කුමාරිකාවක සරණ පාවා ගැනීමට නොහැකි වීම නිසා අභිෂේක මංගල්‍යයක් සිදුවූයේ නැත. මේ අතර දඹදිව අමිතෝදන නම් වූ ශාක්‍ය වංශික රජුට දාව උපන් පණ්ඩු ශාක්‍ය රජුන්ගේ එකම දියණිය වූ භද්දකච්චායනා කුමරිය සමග පරිවාර කතුන් 30 දෙනෙක් මුහුදේ සිට ලංකාවේ ගෝණගම පටුන (ත්‍රිකුණාමලය) වෙත පැමිණියහ. අනතුරුව ඔවුන් උපතිස්ස ග්‍රාමයට පිවිස තොරතුරු විචාරා දැන හැඳින ගැනීමෙන් පසු පඬුවස්දෙව් රජ භද්දකච්චායනා කුමරිය ගැන පැහැදී ඇය සරණ පාවාගෙන අභිෂේක මංගල්‍යය සිදුකර තිබේ.  පඬුවස්දෙව් රජුන්ගේ අගමෙහෙසිය ලෙස  භද්දකච්චායනා කුමරිය පත්වූ වග දැනගත් ඇයගේ මව දියණිය උදෙසා තම පුතුන් සය (06) දෙනාගෙන් උර...

  සිංහලයාගේ සිංහලකම අපූරුවට පිළිඹිබු කරන අපූරු අංගයක් ලෙස ඇඳුම් පැළඳුම් පෙන්වා දිය හැකිය. සිංහල රාජධානියක් ලෙස සැළකිය හැකි උඩරට කඳුකරය ඈත අතීතයේ පටන් ජනාවාසව තිබුණු නමුත් රාජධානියක් වශයෙන් අවධානයට ලක් වී ඇත්තේ 14වන සියවසෙන් පසුවය. මෙම ජනතාවගේ ඇඳුම් පැළඳුම් පිළිබඳව කරුණු සොයා බැලීමේදී මෙය ඉතා වැදගත් වන්නේ දේශීය ඇඳුම් පැළඳුම්වල බලවත් විපර්යාසයක ආරම්භය මහනුවර රාජධානියත් සමගම ඇති වූ බැවිනි. සිංහලයන්ගේ පැරණි ඇඳුම් පැළඳුම් ගැන විග්‍රහයක යෙදෙන මාටින් වික්‍රමසිංහ ශූරින්ගේ මතය වූයේ ශ්‍රී ලාංකිකයන් තම ඇඳුම් පැළඳුම් වශයෙන් භාවිත කළේ ඉතාම අවම ඇඳුමක් බවයි. ඇඳුම් සකස් කරගැනීමේදී වැදගත් වූ සාධක * දෛනික ජීවිතයේ කටයුතු සඳහා පහසුබව * දේශගුණික තත්ත්වයන්ට ඔරොත්තු දෙන ආකාරය * පැවති ආර්ථික තත්වයන්ට සරිලන අන්දම දී අදහස් හා ආකල්ප පැරණි සිංහලයන් කපු කැටීම සහ රෙදි විවීම මුල පටන්ම ප්‍රගුණ කළ බව විජය කුවේණි ජනප්‍රවාදය අනුව පැහැදිලි වේ. නමුත් එදිනෙදා කටයුතුවල පහසුවත් උෂ්ණ දේශගුණය සහ සිංහලයාගේ සංස්කෘතියේ අනන්‍යතාව යන කරුණුවලට ගැළපෙන අයුරින් ඇඳුම් පැළඳුම් ඔවුන් නිර්මාණය කරගත්හ. බොහෝ විට ඔවුන් විසින් අඳිනු ල...

  ලක්දිව ප්‍රථම වරට ඉදිකෙරුණ විශාල වැව සහ චෛත්‍යය ( මින්නේරිය වැව - දේවනාරාමය) මහසෙන් රාජ්‍ය පාලන යුගයේදී සිදුවිණි. මහාවංශ කෘතියට අනුව රජවරුන් 63ක් ගැන පළමු කොටසින් විස්තර වුවද, චූලවංශ කෘතියෙන් සිරි මේඝවර්ණ රජතුමාගේ විස්තර ආරම්භ වන වගක් විස්තර වේ. එසේ වුවද මහාවංශ - චූලවංශ යනුවෙන් භේදයක් නොසිදුවන අතර, මුළු ග්‍රන්ථයම මහාවංශය ලෙස හැඳින්වීම නිවැරැදි බව පුරාවිද්‍යා චක්‍රවර්ති එල්ලාවල මේධානන්ද හිමියෝ පවසති.මහසෙන් රජතුමාගෙන් පසුව රාජ්‍යත්වයට පත්වූයේ එතුමාගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ පුත්‍රයාණන් වූ සිරි මේඝවණ කුමරුය. මෙම නම ඇතැම් ග්‍රන්ථවල කිත්සිරිමෙවන් හා කීර්ති ශ්‍රී මේඝ යනුවෙන්ද සඳහන්ව තිබේ. සෙල්ලිපි කියැවීමේදී මහසෙන් මහ රජහ පුත සරි මෙක වණ අටමහරජ (මහාසෙන් මහ රජුගේ පුත්‍ර සිරි මේඝවණ අභය මහරජු) ලෙස දැක්වෙයි. සිරි මේඝවණ රජතුමාගේ රාජ්‍ය සමයේදී තම පියාණන් වූ මහසෙන් රජතුමා විසින් මුලදී මහා විහාරයට එරෙහිව කරන ලද නොපනත්කම් ගැන කලකිරී සිටියේය. රජතුමා මුලින්ම කරන ලද්දේ මහා විහාරයට තම පියරජුගෙන් සිදුවූ අසාධාරණකම නිසා ජනතාව තුළ තිබූ විවිධ අදහස්, අවිශ්වාසය මගහැරලීමය. මෙතුමා මහා විහාරයට ගොස් එහි අඩුපාඩු සියැසින්...